De Dans van Mercurius en Venus om de Zon
Dit artikel verscheen in twee delen op de FaceBook pagina van Ceesjansen.nl op 19 en 22 december 2016.
Astronomie
De twee binnenplaneten Mercurius en Venus draaien hun rondjes om de zon sneller dan de aarde. Mercurius doet er ongeveer 88 dagen over en Venus 225 dagen. In een jaar draait de aarde eenmaal om de zon, Mercurius ruim vier maal en Venus ruim anderhalf maal. Als gevolg van deze verschillende omlooptijden komt Mercurius driemaal per jaar de aarde tegen (De aarde en Mercurius maken dezelfde hoek t.o.v. de zon, net zoals de wijzers van een klok elkaar 11 keer tegenkomen in 12 uur). Voor Venus en de aarde is dat eenmaal in ongeveer 2 jaar.
De banen van de aarde en Venus zijn ellipsvormig met een kleine excentriciteit, bijna cirkelvormig. Mercurius volgt een meer elliptische baan, geen zuivere ellips, omdat Mercurius zo dicht bij de zon staat dat de vervorming van ruimte-tijd door de grote massa van de zon duidelijk merkbaar is, geheel volgens Einsteins relativiteitstheorie.
De aarde als middelpunt van de kosmos
In de astrologie beschouwen we de kosmos geocentrisch, dus met de aarde als middelpunt van de kosmos. Gevolg is dat in dit model de zon, geen planeet maar een ster, beweegt ten opzichte van de aarde. De maan is evenmin een planeet, maar een satelliet van de aarde en beweegt in een ellipsvormige baan om de aarde. De bewegingen van de planeten, gezien vanaf de aarde, zijn soms wat grilliger. Zo lopen alle planeten van tijd tot tijd schijnbaar achterwaarts. Men noemt dit retrograde beweging, in tegenstelling tot de voorwaartse of directe beweging. Bij een retrograde beweging lopen de binnenplaneten voor de zon langs, bij een directe beweging achter de zon om.
Astrologie
Voor astrologen zijn de hoeken die de planeten en Zon en Maan onderling maken in de zodiak belangrijk. Hierop zijn de aspecten en hun duidingen gebaseerd. Omdat Mercurius en Venus dicht bij de zon staan kunnen ze er slechts weinig afstand van nemen, gezien vanuit de aarde. Anders gezegd: de waargenomen hoek tussen Mercurius en de zon is beperkt tot ca. 28 graden; voor Venus geldt een maximum hoek van ca. 48 graden t.o.v. de zon. Deze afstanden of hoeken gelden aan beide kanten van de zon. Gezien vanaf de aarde kan een binnenplaneet zowel links als rechts van de zon staan, respectievelijk oost of west van de zon. Mercurius en Venus kunnen dus maximaal een hoek van 76 graden maken. Hierdoor kunnen ze aspecten van 30, 36, 45, 60 en 72 graden maken, resp. half sextiel, half quintiel, half vierkant, sextiel en quintiel. Vanzelfsprekend hoort er ook de conjunctie (0 graden aspect, samenstand) bij genoemd te worden. Vanuit de aarde gezien zijn er twee conjuncties mogelijk: planeet voor de zon en planeet achter de zon. Voor de twee binnenplaneten onderling is er zo een conjunctie aan dezelfde kant van de zon, waarbij ze ook in afstand dicht bij elkaar staan. Een conjunctie van Zon, Mercurius en Venus kan middels vier constellaties, te weten: beide planeten voor de zon of achter de zon en een planeet voor en de ander achter de zon. Anders gezegd: beide planeten in dezelfde bewegingsrichting t.o.v. de aarde en beide planeten in een verschillende richting. Onderstaand plaatje geeft de vier constellaties weer.
De bewegingen van de planeten, zon en maan, kun je heel goed zichtbaar maken met behulp van een goed astrologieprogramma op je computer of laptop. PlanetDance van Jean Cremers is een uitstekend astrologieprogramma waar je dit mee kunt doen. Onderstaande grafiek -gemaakt met PlanetDance vs. 6- laat de bewegingen van Zon, Mercurius en Venus in de zodiak zien in de periode 2016-2018. De rode lijn is de beweging van de zon door de twaalf tekens van de zodiak. De groene en bruine curven tonen de beweging van resp. Mercurius en Venus. De steilheid van de lijnen is een maat voor de snelheid van Zon en planeten t.o.v. de aarde. Duidelijk te zien zijn de drie retrogradeperioden in een jaar van Mercurius en eenmaal in ca. twee jaar van Venus. Evenzo de drie conjuncties voor- en drie conjuncties achter de zon van Mercurius in een jaar, en ook een conjunctie voor- en een achter de zon van Venus in twee jaar. De groen gekleurde banden geven de perioden aan dat Mercurius en Venus een sextielaspect maken. Op 18 januari 2017 maken beide planeten zelfs een 72 graden aspect.
Bewegingsrichting
Alle planeten bewegen rond de zon in dezelfde richting. Gezien vanaf de noordpool van de zon draaien de planeten linksom (tegen de wijzers van de klok) hun rondes. Dit vinden we ook terug in horoscopen, waar de directe beweging van planeten linksom is.
Een binnenplaneet die conjunct staat achter de zon loopt van de zon weg totdat hij retrograde gaat lopen op weg naar de conjunctie voor de zon, waarna hij weer wegloopt van de zon totdat hij weer direct gaat lopen op weg naar de conjunctie achter de zon. Beschouwd vanuit de aarde ligt het anders. Vanaf de conjunctie achter de zon loopt de planeet naar de aarde toe en vanaf de conjunctie voor de zon loopt ze weg van de aarde. Dit maakt de conjunctie achter de zon veel meer gelijkend op een oppositie (planeet tegenover de aarde) en de conjunctie voor de zon de echte conjunctie. Dit is in overeenstemming met het feit dat vanaf de zon gezien, het centrum van ons zonnestelsel, de aarde in het zodiakteken staat, tegenover het teken waarin we vanaf de aarde de zon zien. Wat mij betreft definieert deze bewegingsrichting of we te maken hebben met de ingaande of uitgaande boog. In de grafiek zijn daarom de gedeeltes van de curven van Mercurius en Venus boven de rode lijn uitgaand en onder de rode lijn ingaand. In haar boeken over astrologie uit de 70-er jaren van vorige eeuw schrijft Mellie Uyldert over de verschillende conjuncties (Astrologie I, 1971, pag. 263; Astrologie II, 1973, pagina’s 9-16, 160-161). Ze schrijft ondermeer dat de conjunctie achter de zon, die ze “boven-konjunktie” noemt in tegenstelling tot de “beneden-konjunktie”, enigszins het karakter van een oppositie heeft.
Aanvoerder en volgers
Welk van de drie hemellichamen loopt voorop in de zodiak, is de aanvoerder? Het is duidelijk dat er zes verschillende volgorden van Zon, Mercurius en Venus in de zodiak zijn, symbolisch genoteerd als ZMV, ZVM, VZM, VMZ, MZV, MVZ. Zo zijn we 2016 begonnen met MZV (met een sextiel tussen Mercurius en Venus). Op 15 januari wisselden Zon en Mercurius van plaats en werd het ZMV. Vanaf 27 oktober tot 29 december is Venus de aanvoerder: VMZ, waarna 2017 begint met VZM. Het zijn steeds paarsgewijze verwisselingen als gevolg van de eerdergenoemde conjuncties. Mercurius-Venus conjuncties resulteren niet altijd in een verwisseling van volgorde. Het kan gebeuren dat Mercurius Venus nadert, maar vervolgens van richting verandert. In de grafiek zien we dit verschijnsel omstreeks 13 februari 2016, de volgorde ZMV blijft zo. Eerder, op 12 januari 2015 gebeurde dat aan de andere kant van de zon, VMZ blijft de volgorde. De samenstand is in het laatste geval heel precies, nl. op 0° 32’.
Het is ook mogelijk dat de conjuncties samenvallen, dus Zon, Mercurius en Venus op de zelfde plaats in de zodiak vanaf de aarde gezien. Zoals gezegd zijn er vier mogelijkheden. Op 17 augustus 2011 is er een samenstand met Mercurius voor de zon en Venus achter de zon, waardoor MZV overgaat in VZM. Een samenstand Venus voor de zon en Mercurius erachter binnen 1° 30’ vond plaats op 17 augustus 2007; VZM gaat over in MZV. In de periode 1987-1988 zijn er een drietal fenomenen, te weten: een samenstand binnen 0° 54’ van Zon, Mercurius en Venus beide aan de achterkant op 20 augustus ’87 ( ZVM naar MVZ), een vrij exact quintiel (0° 21’) tussen Mercurius en Venus op 10 maart ’88 en een samenstand van Zon, Mercurius en Venus aan de voorkant binnen 0° 15’ op 13 juni ’88 (VMZ naar ZMV). Als je heel nauwkeurig gaat kijken, zeg op de (boog- en tijd-) minuut nauwkeurig, dan zijn samenstanden van Zon, Mercurius en Venus nooit exact en nooit op het zelfde tijdstip. Soms speelt de samenstand zich af binnen enkele uren, soms binnen een paar dagen.
Onderstaand schema toont de zes verschillende volgorden met de mogelijke overgangen. Niet alle denkbare overgangen komen voor, voornamelijk omdat de omloopsnelheid van Mercurius het hoogst is en Venus een veel grotere hoekafstand kan nemen en langer retrograde loopt vanwege het geringere verschil in omloopsnelheid met de aarde.
De condities waaronder de overgangen plaatsvinden zijn vermeld in onderstaande tabel, waarin de bekende astrologische symbolen voor Zon, Mercurius, Venus en retrogradeloop zijn gehanteerd. De toevoegingen u en i geven aan of de planeet uitgaand, resp. ingaand is t.o.v. de aarde. De wisseling van Mercurius-Venus voor de zon treedt typisch op als beide planeten ingaand zijn en Mercurius vertraagt om retrograde te gaan. In tijd gezien vinden de overgangen plaats in een zeker ritme, waarbij volgordepatronen zich quasi periodiek herhalen. Deze quasi periodiciteit is uiteraard een gevolg van de bewegingen van Mercurius, Venus en Aarde om de zon.
Astrologische duiding
De Zon staat voor het Ik, het ego, het Zelf. Men kan de Zon ook zien als de oerbron, de vader, de schepper, de god. De Zon wordt als mannelijk beschouwd en wordt ook geassocieerd met trots en ijdelheid. Mercurius (Hermes) is de boodschapper, die dus snel beweegt en communiceert. Ook het intellect, het denkvermogen en logisch redeneren horen bij Mercurius. Deze planeet wordt als neutraal gezien, niet positief, niet negatief, mannelijk noch vrouwelijk, eerder androgyn. Niet magnetisch, noch elektrisch, maar eerder elektromagnetisch. Door zijn baan rond de zon maakt Mercurius ons bewust van de vierdimensionale ruimte-tijd en de vervorming ervan door de zon. Venus staat duidelijk voor het vrouwelijke in de schepping. Ze wordt geassocieerd met (universele) liefde, schoonheid, gratie, schone kunsten, verbinding maken. Door de conjuncties die zij met de zon maakt, schenkt ze ons de vijfde harmonische, het pentagram, de hoek van 72 graden en daarmee de Gulden Verhouding. Het quintiel (72 graden aspect) tussen Mercurius en Venus als verbinding tussen intellect en schoonheid.
Beschouwen we de bewegingsrichting van de planeten ten opzichte van de aarde, dan is de beweging van de conjunctie voor de zon tot de conjunctie achter de zon een uitgaande, die daarna overgaat in een ingaande beweging. De binnenplaneten lopen weg van de aarde naar hun verst verwijderd punt om er vervolgens weer naar terug te keren. Dat gaat zo onophoudelijk door. Als een planeet dicht bij de aarde staat verwacht je ook dat zijn invloed het meest merkbaar is. De eigenschappen vermengen zich meer met het aardse, het tastbare, het concrete. Dit gaat dan met enige weerstand of tegenwerking van het aardse. De uitgaande beweging betekent een loslaten, een loskomen van het aardse, van de aardse beperkingen. Wel met een steuntje in de rug van de aarde. Ver verwijderd van de aarde, die vrijwel onzichtbaar achter de zon staat, is hun invloed gering, tegengehouden door de zon. Men spreekt wel van het verduisterd staan van Mercurius of het verbrand staan van Venus, een positie tussen 5° voor en 5° na de exacte conjunctie. Datgene waar de binnenplaneten voor staan moet weer geïntegreerd worden met het aardse, weer aarden, en dat gebeurt in de ingaande beweging naar de aarde.
In de perioden dat Mercurius tussen de zon en Venus instaat, ZMV en VMZ, maakt de snelle kleine boodschapper meestal een paar slingerbewegingen. Uiteraard weer vanaf de aarde gezien, waar we hem zien in directe en retrograde bewegingen. Hij communiceert tussen de Zon en Venus. Brengt de boodschap van liefde, verbinding en schoonheid naar het Ik, maakt het Ik er bewust van, of neemt de vraag, de behoefte hieraan, de aarzeling, het commentaar hierop terug.
MZ: Eerst denken, dan doen. Bewust leven. Het Ik verlicht door het denkend, redenerend bewustzijn.
ZM: Eerst doen, dan denken. Eigenwijs. Eigen onwil verhindert begrip van zaken.
VZ: De liefde, de schoonheid gaan uit van het IK, worden gegeven, uitgedeeld. Men kan zichzelf uitdrukken in schoonheid en schone kunsten.
ZV: De liefde richt zich op het Ik. Eigenliefde, zelfgenoegzaamheid.
MV: Esthetisch denken. Sierlijke, liefdevolle communicatie, zowel qua vorm als inhoud.
VM: De liefde wordt uitgeleefd voor de bewustwording ervan. Verfraaien. Kunst (-gevoel, -bewustzijn) overbrengen.
Bovenstaande interpretaties kunnen gecombineerd worden om de verschillende volgorden van Zon, Mercurius en Venus in de horoscoop astrologisch te duiden. Bijvoorbeeld: MZV = MZ|ZV|MV, Mercurius ingaand naar Aarde, Venus uitgaand van Aarde. Een rationeel denkend mens, meer met aardse zaken bezig, enige zelfgenoegzaamheid niet vreemd, met mooie communicatievorm. Afhankelijk van het aspect tussen Mercurius en Venus kan het taalgevoel goed ontwikkeld zijn, bij een sextiel bijvoorbeeld of een quintiel, dat duidt op talent, creativiteit, ordenen in mooie structuren.
Animaties
Een tweetal animaties van de volgorden van Zon, Mercurius en Venus in de zodiak.